Αυτή η εργαλειοθήκη πληροφοριών καλύπτει ζητήματα σχετικά με την κοινωνική ασφάλιση, τη φορολογία, το εργατικό δίκαιο και τη μετανάστευση όσον αφορά την τηλεργασία εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης («ΕΕ»), όταν ο εργοδότης έχει έδρα σε ένα κράτος μέλος της ΕΕ, αλλά η απασχόληση πραγματοποιείται από τον εργαζόμενο σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ με τη χρήση της πληροφορικής.
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό ‘Ιδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (Eurofound), «η τηλεργασία είναι μια μορφή οργάνωσης ή/και εκτέλεσης εργασίας όπου η εργασία εκτελείται εκτός προκαθορισμένου τόπου εργασίας, που συνήθως είναι οι εγκαταστάσεις του εργοδότη, με τη βοήθεια των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών (ΤΠΕ). Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της τηλεργασίας είναι η χρήση υπολογιστών και τηλεπικοινωνιών προκειμένου να αλλάξει ο συνήθης τόπος εργασίας, η συχνότητα με την οποία ο εργαζόμενος εργάζεται εκτός των εγκαταστάσεων του εργοδότη και ο αριθμός των χώρων όπου οι εργαζόμενοι μπορούν να εργαστούν εξ αποστάσεως (κινητικότητα)».[1]
Αυτή η εργαλειοθήκη πληροφοριών καλύπτει ερωτήσεις σχετικά με εργαζόμενους των οποίων ο εργοδότης είναι εγκατεστημένος σε ένα κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά εργάζονται με τηλεργασία από άλλο κράτος μέλος. Η τηλεργασία από χώρες εκτός της ΕΕ δεν καλύπτεται εδώ.
Ο «αποσπασμένος εργαζόμενος» είναι ο εργαζόμενος που αποστέλλεται από τον εργοδότη του προκειμένου να παράσχει υπηρεσία σε άλλο κράτος μέλος σε προσωρινή βάση, στο πλαίσιο σύμβασης παροχής υπηρεσιών, μιας απόσπασης εντός του ομίλου ή μιας μίσθωσης μέσω πρακτορείου προσωρινής απασχόλησης[2]. Ο αποσπασμένος εργαζόμενος δεν είναι ένας εργαζόμενος εξ αποστάσεως, καθώς ο λόγος για τον οποίο δεν εργάζεται πλέον στο κράτος μέλος όπου βρίσκεται η καταστατική έδρα ή η επιχειρηματική μονάδα του εργοδότη του, είναι επειδή «αποσπάται» στο εξωτερικό για να ολοκληρώσει ένα συγκεκριμένο έργο ή αποστολή.
Σε αντίθεση με τον αποσπασμένο εργαζόμενο, ο εργαζόμενος που εργάζεται εξ αποστάσεως (ο τηλεργαζόμενος) συνεχίζει να εργάζεται πλήρως για τον εργοδότη του, αλλά εκτελεί την εργασία του εξ αποστάσεως σε κράτος μέλος διαφορετικό από το κράτος μέλος στο οποίο είναι εγκατεστημένος/έχει την έδρα του ο εργοδότης του, συνήθως για προσωπική του ευκολία και σκοπιμότητα.
[1] Τηλεργασία | Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (europa.eu).
[2] Αποσπασμένοι εργαζόμενοι – Απασχόληση, Κοινωνικές Υποθέσεις και Κοινωνική Ένταξη – Ευρωπαϊκή Επιτροπή (europa.eu).
Ο γενικός κανόνας είναι ότι ένας εργαζόμενος ο οποίος εργάζεται σε περισσότερα από ένα κράτη μέλη, αλλά ασκεί «σημαντικό μέρος» των επαγγελματικών του δραστηριοτήτων στη χώρα κατοικίας του, καλύπτεται από το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της χώρας κατοικίας του[1].
Οι ενδεικτικοί παράγοντες για ένα «σημαντικό μέρος» των δραστηριοτήτων ενός εργαζομένου συνίστανται σε τουλάχιστον 25% του χρόνου εργασίας ή/και του εισοδήματος κατά τη διάρκεια μιας εύλογης περιόδου[2]. Το όριο αυτό καθορίζεται από το δίκαιο της ΕΕ και εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη μέλη, αν και τα κράτη μέλη δεν υποχρεούνται να εφαρμόζουν αυτήν την αξιολόγηση με πλήρως εναρμονισμένο τρόπο. Συγκεκριμένα:
Για παράδειγμα, εάν ένας εργαζόμενος ασκεί «σημαντικό μέρος» (δηλαδή τουλάχιστον το 25%) των επαγγελματικών του δραστηριοτήτων στο κράτος μέλος όπου βρίσκεται η καταστατική έδρα ή ο τόπος εγκατάστασης του εργοδότη του, αλλά επίσης εργάζεται εξ αποστάσεως σε ένα ή περισσότερα άλλα κράτη μέλη για το υπόλοιπο 75% του χρόνου, ο εργαζόμενος εξακολουθεί να υπάγεται στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης του κράτους μέλους του εργοδότη του.
Εάν, ωστόσο, ένας εργαζόμενος ασκεί συνήθως «σημαντικό μέρος» των δραστηριοτήτων του στο κράτος μέλος κατοικίας του και μόνο περιστασιακά εργάζεται εξ αποστάσεως στο κράτος μέλος όπου βρίσκεται ο εργοδότης του, τότε ο εργαζόμενος θα υπαχθεί στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης του κράτους μέλους της κατοικίας του.
Για παράδειγμα, εάν ένα άτομο απασχολείται στην Ισπανία και εργάζεται εξ αποστάσεως λιγότερο από το 25% του χρόνου στην Πορτογαλία, θα εξακολουθήσει να καλύπτεται από την κοινωνική ασφάλιση της Ισπανίας. Ωστόσο, εάν το 60% των επαγγελματικών δραστηριοτήτων του εργαζομένου ασκείται στην Πορτογαλία, θα ισχύσει το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της Πορτογαλίας.
[1] Άρθρο 13 παράγραφος 1 στοιχείο α), Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 883/2004
[2] Άρθρο 14 παράγραφος 8, Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 987/2009. Η αξιολόγηση θα πρέπει να πραγματοποιείται μελλοντικά με βάση τους επόμενους 12 μήνες (Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 987/2009, άρθρο 14 παράγραφος 10).
Όχι, με βάση τους κανόνες που περιγράφονται ανωτέρω, μόνο η νομοθεσία κοινωνικής ασφάλισης ενός κράτους μέλους μπορεί κάθε φορά να εφαρμόζεται σε έναν εργαζόμενο που απασχολείται με τηλεργασία. Ένας εργαζόμενος που εργάζεται με τηλεργασία δεν μπορεί να καλύπτεται ή να υπόκειται στη νομοθεσία κοινωνικής ασφάλισης δύο διαφορετικών κρατών μελών.
Εξαρτάται. Το Έντυπο Α1 δεν απαιτείται για σύντομες περιόδους τηλεργασίας, αρκεί η Ευρωπαϊκή Κάρτα Ασφάλισης Ασθένειας (“ΕΚΑΑ”). Ωστόσο, εάν η τηλεργασία καταστεί τακτική και αντιπροσωπεύει σημαντικό αριθμό ημερών ετησίως, ο εργοδότης/εργαζόμενος πρέπει να υποβάλει αίτηση για Έντυπο Α1.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει λάβει μια σειρά μέτρων για να διευκολύνει τον καλύτερο συντονισμό της κοινωνικής ασφάλισης με ψηφιακό τρόπο.
Όχι ακόμα. Ωστόσο, με τη μελλοντική εισαγωγή της ευρωπαϊκής ψηφιακής ταυτότητας, μπορούμε να περιμένουμε ψηφιακές εκδόσεις εγγράφων, όπως η ΕΚΑΑ.
Εάν ένας τηλεργαζόμενος δαπανά περισσότερο από το 25% του χρόνου του σε κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο στο οποίο απασχολείται, η εφαρμοστέα νομοθεσία κοινωνικής ασφάλισης μετατίθεται στη χώρα όπου δαπανά το χρόνο αυτό.
Ναι, εάν ένας εργαζόμενος υπάγεται σε αλλοδαπό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης (δηλαδή σε νομοθεσία κοινωνικής ασφάλισης κράτους μέλους διαφορετικού από εκείνο στο οποίο εδρεύει/είναι εγκατεστημένος ο εργοδότης), ο εργοδότης υποχρεούται να εγγραφεί στα μητρώα του εν λόγω κράτους μέλους και να καταβάλει εκεί τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης.
Ναι, από τον Ιούλιο του 2023, υπάρχει μια νέα πολυμερής συμφωνία-πλαίσιο για τη διασυνοριακή τηλεργασία («Συμφωνία-Πλαίσιο»)[1]. Οι χώρες που υπέγραψαν τη συμφωνία παρατίθενται εδώ.[2] Η Συμφωνία-Πλαίσιο καλύπτει τα κράτη μέλη του ΕΟΧ και την Ελβετία.
[1] Συμφωνία-Πλαίσιο για την εφαρμογή του άρθρου 16 παράγραφος 1 του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 883/2004 για τις περιπτώσεις συνήθους διασυνοριακής τηλεργασίας.
[2] Τα υπογράφοντα κράτη από τον Φεβρουάριο του 2024 ως σήμερα είναι (με αλφαβητική σειρά): Αυστρία, Βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Κροατία, Λιχτενστάιν, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Κάτω Χώρες, Νορβηγία, Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβενία, Σλοβακία, Σουηδία, Ελβετία, Φινλανδία και Τσεχική Δημοκρατία.
Η Συμφωνία-Πλαίσιο εφαρμόζεται στους εργαζόμενους που βρίσκονται σε διασυνοριακή κατάσταση, δηλαδή σε όσους εργάζονται για εργοδότη που βρίσκεται σε ένα κράτος μέλος, ενώ ζουν και εργάζονται σε άλλο κράτος μέλος, εφόσον πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Και τα δύο κράτη μέλη πρέπει να έχουν υπογράψει τη Συμφωνία-Πλαίσιο.
Η Συμφωνία-Πλαίσιο επιτρέπει στους τηλεργαζόμενους να ασφαλίζονται για σκοπούς κοινωνικής ασφάλισης στη χώρα όπου είναι εγκατεστημένος ο εργοδότης τους, εφόσον συμφωνούν τόσο ο εργοδότης όσο και ο εργαζόμενος/τηλεργαζόμενος. Η δυνατότητα αυτή παρέχεται σε εργαζόμενους που δαπανούν περισσότερο από το 25% αλλά λιγότερο από το 50% του χρόνου εργασίας τους στο κράτος μέλος κατοικίας, αλλά περνούν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου εργασίας τους στο κράτος μέλος όπου είναι εγκατεστημένος ο εργοδότης.
Στην ουσία, η Συμφωνία-Πλαίσιο εισάγει μια εξαίρεση από τους συνήθεις κανόνες συντονισμού που προβλέπουν ότι οι τηλεργαζόμενοι (και οι εργοδότες τους) υπάγονται στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της χώρας κατοικίας του εργαζομένου, εφόσον ο εργαζόμενος ασκεί «σημαντικό μέρος» των επαγγελματικών του δραστηριοτήτων (δηλαδή τουλάχιστον το 25% του χρόνου εργασίας ή του εισοδήματός του) στην εν λόγω χώρα, όπως προαναφέρθηκε. Ο κανόνας αυτός επιτρέπει στους τηλεργαζόμενους να αυξάνουν τον χρόνο που περνούν στη χώρα κατοικίας χωρίς να δημιουργούνται υποχρεώσεις για τον εργοδότη σε άλλο κράτος μέλος όσον αφορά την καταβολή εισφορών κοινωνικής ασφάλισης στη χώρα αυτή.
Ένας τηλεργαζόμενος θα μπορεί να είναι ασφαλισμένος στο κράτος μέλος όπου είναι εγκατεστημένος ο εργοδότης του και όχι στο κράτος μέλος κατοικίας του, όπως επιτρέπει η Συμφωνία-Πλαίσιο, μόνο εάν πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Οι προϋποθέσεις αυτές, οι οποίες είναι σωρευτικές, είναι οι ακόλουθες:
Σημειώστε ότι η Συμφωνία-Πλαίσιο ισχύει μόνο για τους «τηλεργαζόμενους»: οι εργαζόμενοι πρέπει να παραμένουν σε επαφή με το εργασιακό περιβάλλον του εργοδότη μέσω ψηφιακής σύνδεσης (σύνδεση ΤΠ) κατά την εκτέλεση της εργασίας τους. Η Συμφωνία-Πλαίσιο δεν περιορίζεται στην τηλεργασία στο σπίτι, καθώς η εργασία μπορεί να εκτελεστεί οπουδήποτε στη χώρα κατοικίας, αρκεί να χρησιμοποιείται ψηφιακή σύνδεση.
Εάν πληρούνται οι παραπάνω προϋποθέσεις, ο εργοδότης/εργαζόμενος πρέπει να υποβάλλει αίτηση συμπλήρωσης του Εντύπου Α1, το οποίο χρησιμεύει ως απόδειξη ότι εφαρμόζεται η νομοθεσία κοινωνικής ασφάλισης του κράτους μέλους του εργοδότη. Η αίτηση για το Έντυπο Α1 πρέπει να υποβάλλεται στο κράτος μέλος όπου είναι εγκατεστημένος ο εργοδότης.
Η Συμφωνία-Πλαίσιο έχει εφαρμογή από την 1η Ιουλίου 2023. Οι αιτήσεις για το Έντυπο Α1 που κατατέθηκαν πριν από την 1η Ιουλίου 2024 μπορούν να έχουν αναδρομική ισχύ μόνο μέχρι την 1η Ιουλίου 2023 (ή μέχρι την ημερομηνία κατά την οποία το υπογράφον κράτος μέλος υπέγραψε τη Συμφωνία-Πλαίσιο, εάν έχει υπογραφεί μετά την 1η Ιουλίου 2023), υπό την προϋπόθεση ότι οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης έχουν καταβληθεί στο κράτος μέλος στο οποίο είναι εγκατεστημένος ο εργοδότης. Μετά την εν λόγω μεταβατική περίοδο ( που λήγει την 1η Ιουλίου 2024), η αίτηση για το Έντυπο Α1 μπορεί να έχει αναδρομική ισχύ μόνο για διάστημα έως και τριών μηνών.
Ο φόρος εισοδήματος δεν ρυθμίζεται σε επίπεδο ΕΕ. Οι κανόνες για τη φορολογία εισοδήματος που ισχύουν για τους διασυνοριακούς εργαζόμενους (δηλαδή τους τηλεργαζόμενους ή τους αποσπασμένους εργαζόμενους) περιλαμβάνονται σε διμερείς συμφωνίες μεταξύ των κρατών μελών.
Ορισμένες χώρες εφαρμόζουν την υποχρέωση παροχής στοιχείων για τον φόρο εισοδήματος, ακόμη και αν δεν οφείλονται φόροι. Κάθε διμερής συμφωνία παρέχει συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με το τι πρέπει να δηλώνεται. Γενικά, πρέπει να δηλώνεται το εισόδημα ενός τηλεργαζόμενου σε όλο τον κόσμο (συμπεριλαμβανομένου του εισοδήματος που λαμβάνει σε χώρες εκτός της χώρας κατοικίας).
Όχι σε γενικές γραμμές, διότι σε μια τέτοια περίπτωση, η χώρα κατοικίας και η χώρα όπου εκτελείται η εργασία είναι η ίδια.
Για τους τηλεργαζόμενους ισχύει η εργατική νομοθεσία του κράτους μέλους στο οποίο είναι εγκατεστημένος ο εργοδότης. Γενικά, η σύμβαση εργασίας μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου θα επιβεβαιώνει ότι αυτή είναι η ισχύουσα ρύθμιση.
Όχι, οι τηλεργαζόμενοι μπορούν να υπόκεινται μόνο στην εργατική νομοθεσία ενός μόνο κράτους μέλους κάθε φορά.
Όχι, η δήλωση για τους αποσπασμένους εργαζόμενους απαιτείται μόνο για τις περιπτώσεις όπου ένας εργαζόμενος αποστέλλεται στο εξωτερικό από τον εργοδότη για συγκεκριμένη αποστολή, όπως περιγράφεται παραπάνω.
Μετά από τρεις μήνες διαμονής σε άλλο κράτος μέλος, είναι υποχρεωτικό στα περισσότερα κράτη μέλη ένα άτομο να καταχωρηθεί στα κατά τόπους μητρώα των τοπικών αρχών. Περισσότερες πληροφορίες ανά χώρα μπορείτε να βρείτε εδώ.
Ναι. Στην περίπτωση αυτή, το μέλος της οικογένειας πολίτη της ΕΕ το οποίο το οποίο είναι υπήκοος τρίτης χώρας (δηλ. ο τηλεργαζόμενος) θα πρέπει να εγγραφεί στα μητρώα του κράτους μέλους υποδοχής για να αποκτήσει δελτίο διαμονής ως μέλος της οικογένειας πολίτη της ΕΕ που επίσης διαμένει εκεί. Είναι υποχρεωτικό για ένα μέλος οικογένειας που είναι είναι υπήκοος τρίτης χώρας να δηλώσει τη διαμονή του για διάστημα άνω των τριών μηνών.
Τα μέλη οικογένειας υπηκόων της ΕΕ που είναι υπήκοοι τρίτης χώρας απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα με τους υπηκόους της ΕΕ, εφόσον διαμένουν με τον υπήκοο της ΕΕ στο ίδιο κράτος μέλος. Στην πράξη, η ρύθμιση αυτή σημαίνει ότι τα μέλη της οικογένειας υπηκόου τρίτης χώρας δεν υπόκεινται σε διατυπώσεις για την έκδοση άδειας εργασίας όταν διαμένουν στο ίδιο κράτος μέλος με το μέλος της οικογένειάς τους που είναι πολίτης της ΕΕ.
Ωστόσο, εάν ένα μέλος της οικογένειας που είναι υπήκοος τρίτης χώρας αποφασίσει να εργαστεί από μόνο του σε άλλο κράτος μέλος (δηλ. χωρίς να συνοδεύεται από το μέλος της οικογένειάς του που να είναι πολίτης κράτους μέλους της ΕΕ), το δικαίωμα διαμονής του δεν συνδέεται πλέον με το καθεστώς του ως μέλους της οικογένειας πολίτη κράτους μέλους της ΕΕ. Σε αυτή την περίπτωση, η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι «όχι»: εάν ένα μέλος οικογένειας πολίτη κράτους μέλους της ΕΕ που είναι υπήκοος τρίτης χώρας και εργάζεται μέσω τηλεργασίας για διάστημα μεγαλύτερο των τριών μηνών σε άλλο κράτος μέλος χωρίς να συνοδεύεται από μέλος της οικογένειας που είναι πολίτης κράτους μέλους της ΕΕ, απαιτείται να υποβάλει αίτηση για άδεια εργασίας/διαμονής στο κράτος μέλος υποδοχής.
